Alarmujący raport UNEP na temat zużycia zasobów naturalnych

Źródło: YouTube

Jak wynika z raportu Global Resources Outlook 2024, opublikowanego  w marcu 2024 roku przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (ang. UNEP), od 1970 roku globalne zużycie zasobów naturalnych Ziemi wzrosło z 30 do 106 miliardów ton (czyli z 23 do 39 kg/osobę/dziennie).

U podstaw rosnącego wykorzystywania zasobów leżą dominujące wzorce konsumpcji i produkcji. To właśnie ich główne obszary, takie jak mieszkalnictwo, mobilność, żywność i napoje oraz systemy energetyczne, napędzają największe zapotrzebowanie na surowce i materiały (łącznie 90% światowego popytu).

Warto przy tym mieć na uwadze fakt, że pomiędzy poszczególnymi krajami istnieją znaczące różnice w skali wykorzystywanych zasobów. Według omawianego raportu kraje o niskich dochodach zużywają sześć razy mniej materiałów i generują dziesięć razy mniejszy wpływ na klimat, niż kraje wysokorozwinięte.

Zmiany klimatu

Analiza dotychczasowych tendencji w zakresie zużycia surowców, służących do zaspokajania naszych potrzeb, nie przynosi optymistycznych wniosków dla świata. Wydobywanie i przetwarzanie surowców jest odpowiedzialne za około 60% emisji powodujących ocieplenie klimatu oraz 40% zanieczyszczenia powietrza, które ma wpływ na nasze zdrowie.

Z kolei wydobywanie i przetwarzanie biomasy (z upraw rolnych i leśnych) przyczynia się w 90% do utraty bioróżnorodności na lądzie, wpływa na niedobór wody oraz emisję gazów cieplarnianych (1/3). Nie sposób również pominąć udziału paliw kopalnych, metali czy minerałów niemetalicznych, których wydobywanie i przetwarzanie odpowiada za 35% światowych emisji wpływających na klimat.  

Według byłego komisarza europejskiego i współprzewodniczącego Międzynarodowego Panelu ds. Zasobów ONZ Janeza Potočnika przewidywana skala wydobywania surowców:

„[...] na pewno wywoła częstsze i poważniejsze burze, susze i inne katastrofy klimatyczne. […] Ekstremalne zjawiska pogodowe będą po prostu coraz częstsze, a to będzie wiązało się z coraz poważniejszymi kosztami finansowymi i ludzkimi”.

Zmniejszyć popyt na surowce

W środowisku naukowców istnieje wyjątkowa zgodność co do potrzeby podjęcia pilnych działań mających na celu ograniczenie zużycia zasobów naturalnych. Jak stwierdziła w wywiadzie dla czasopisma The Guardian Minister Klimatu i Środowiska Belgii - Zakia Khattabi:

„Wykorzystywanie zasobów jest główną przyczyną kryzysu klimatycznego, różnorodności biologicznej i zanieczyszczenia. Ograniczenie zużycia zasobów jest niezbędne, aby zminimalizować wzajemnie powiązane presje na środowisko."

Według omawianego raportu, światowe wydobycie surowców do roku 2060 wzrośnie o 60%. Jeśli nie zostaną podjęte bardziej skuteczne działania odwracające dotychczasowe tendencje w tym zakresie, świat może udaremnić wysiłki nie tylko na rzecz osiągnięcia celów w zakresie klimatu, zanieczyszczeń i bioróżnorodności, ale także dobrobytu gospodarczego i dobrostanu ludzi.

Co więcej, w działaniach na rzecz ochrony środowiska naturalnego nie chodzi o zwiększenie tzw. „zielonej produkcji”, ale zmniejszenie ogólnego popytu na surowce. Jak twierdzą autorzy raportu, jest wiele obszarów w zakresie konsumpcji i produkcji, które należy zmienić w kierunku odpowiedzialnego korzystania z surowców i materiałów naturalnych.

Przykładem takich działań może być zapewnienie konsumentom dostępu do zrównoważonych usług i produktów. Mniejszy wpływ na środowisko miałoby np. zwiększenie możliwości pracy zdalnej, dostęp do niskoemisyjnych środków transportu (rowery, pociągi) czy zachęcanie do korzystania z produktów trwałych i pochodzących z recyklingu.

Ponadto w działania na rzecz bardziej efektywnego wykorzystywania zasobów muszą być włączeni przede wszystkim przedsiębiorcy.  Konieczne jest promowanie rozwiązań o obiegu zamkniętym oraz zasobooszczędnych. Procesy produkcji powinny uwzględnić możliwość ponownego wykorzystania odpadów, ich recykling, jak również możliwość naprawy zepsutych produktów.

Jak twierdzi Janez Potočnik:

„Nie powinniśmy akceptować faktu, że zaspokajanie ludzkich potrzeb musi wymagać dużych zasobów i musimy przestać stymulować sukces gospodarczy oparty na wydobyciu”.

Tekst: Amalia Gajec