Stanowisko OIGOŚ w sprawie projektu ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
W ocenie Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Ochrony Środowiska, opublikowany 13 sierpnia 2025 roku projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, mający na celu dostosowanie polskiego prawa do dyrektywy opakowaniowej UE oraz wprowadzenie rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) jest sprzeczny z normami Konstytucji RP, Dyrektywy 2008/98/WE oraz rozporządzenia PPWR. Przyjęcie powyższego projektu jest nie tylko nieefektywne ekonomicznie, jak również nie przyniesie deklarowanych korzyści środowiskowych.
Sprzeczność projektu z Konstytucją RP, Dyrektywą 2008/95/WE oraz PPWR
W projektowanym systemie ROP rola przedsiębiorcy wprowadzającego produkty w opakowaniach sprowadzać się będzie do uiszczenia sztywno określonej opłaty, po czym z chwilą jej uiszczenia przestaną na nim ciążyć jakiekolwiek obowiązki związane z zagospodarowaniem odpadów powstających z opakowań. Niejasna jest również rola NFOŚiGW jako organizacji odpowiedzialności producenta, która również nie będzie ponosić odpowiedzialności za nieosiąganie celów w zakresie zbiórki i recyklingu odpadów opakowaniowych. Ustawa nie precyzuje również roli, jaką w systemie gospodarowania odpadami będą pełnić przedsiębiorstwa mające zawarte umowy z gminami i na których spoczywają obowiązki związane z recyklingiem odpadów.
W sprzeczności z wymienionymi powyżej dyrektywami UE stoi projektowany mechanizm ustalania w drodze rozporządzenia wysokości stawek opłaty opakowaniowej. Kwoty te będą jednakowe dla wszystkich producentów, nie dając możliwości powiązania wnoszonej opłaty z kosztem zagospodarowania wyprodukowanych przez niego odpadów, w tym również pokrywania wyłącznie kosztów netto. Brak zindywidualizowanych kosztów, a co za tym idzie zasada odpowiedzialności zbiorowej (ponoszenie uśrednionych opłat) są sprzeczne z zasadami równego traktowania producentów (art. 8a ust. 1 lit. D Dyrektywy 2008/98/WE oraz art. 46 ust. 5 PPWR).
W kolizji z Konstytucją RP, szczególnie w zakresie zasad ochrony praw nabytych oraz swobody działalności gospodarczej, stoją założenia projektowanej ustawy skutkujące koniecznością likwidacji prowadzonej od 25 lat przez organizacje odzysku działalności gospodarczej. Projektodawca nie przewiduje jakichkolwiek mechanizmów przejściowych, umożliwiających organizacjom rozpoczęcie działalności w innych obszarach i jednocześnie likwiduje z dnia na dzień ważne dla rynku podmioty pełniące rolę pośredników pomiędzy producentami opakowań i wprowadzającymi produkty w opakowaniach, a sortowniami i recyklerami. Zakończenie działalności przez organizacje odzysku oznacza utratę cennego doświadczenia i know-how, pozwalających na optymalizację procesów zrównoważonego projektowania opakowań oraz zbiórkę, sortowanie i recykling odpadów.
Ekonomiczne skutki projektowanego modelu ROP
Według Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Ochrony Środowiska projektowany system ROP będzie nieefektywny, co będzie miało konsekwencję w postaci wzrastających kosztów zbierania i zagospodarowania odpadów oraz nieosiągania celów w zakresie poziomu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych oraz ich recyklingu.
Projektowany system ROP nie przewiduje odpowiedzialności za nieosiąganie celów w zakresie poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych ponoszonej przez uczestniczące w nim podmioty, czyli producentów, NFOŚiGW czy gminy. Powyższe rozwiązanie nie dostarcza zatem bodźca do realizacji celów środowiskowych związanych z właściwym zagospodarowaniem odpadów.
Podobny brak motywacji i presji, lecz tym razem w zakresie zrównoważonego projektowania opakowań, będą efektem zerwania związku producenta z cyklem życia produktów, które wprowadza na rynek. Uiszczenie opłaty opakowaniowej zdejmuje z przedsiębiorcy dalszą odpowiedzialność za wytwarzane przez niego odpady opakowaniowe, jak również wyklucza jakikolwiek wpływ na sposób ich zbierania i dalszego zagospodarowania.
Omawiany projekt ustawy likwiduje również konkurencję na rynku pośredników (organizacji odzysku), która jest niezbędnym bodźcem do obniżania cen usług w zakresie zbiórki, transportu i dalszego zagospodarowania odpadów. Dodatkowo projektowany model dofinansowania przedsiębiorców z branży zagospodarowania odpadów, wykluczający konkurencję i presję rynkową (wysokość dofinansowania będzie ustalana w drodze rozporządzenia) nie będzie gwarantował utrzymania, lecz wzrost cen usług za zagospodarowanie odpadów.
Trudno również zgodzić się z opinią, iż projektowana ustawa doprowadzi do przejęcia przez przedsiębiorców odpowiedzialności finansowej za wprowadzane opakowania oraz zdejmie ciężar finansowy za zagospodarowanie odpadów opakowaniowych z mieszkańców gmin. Efektem projektowanych zmian będzie niewątpliwy wzrost cen towarów konsumpcyjnych (szczególnie żywności i artykułów gospodarstwa domowego), wynikający z uwzględniania przez przedsiębiorców w cenach produktów kosztów ponoszonej przez nich opłaty opakowaniowej.
Pełna treść pisma Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Ochrony Środowiska dostępna tutaj.