Rozporządzenie UE w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów

W dniu 18 lipca 2024 r. weszło w życie unijne rozporządzenie w sprawie ekoprojektu. Zrównoważone produkty wprowadzane na rynek UE będą trwalsze, przeznaczone do ponownego wykorzystania i naprawy oraz wyprodukowane z uwzględnieniem materiałów z recyklingu. Jednocześnie zakazane będzie niszczenie niesprzedanych wyrobów włókienniczych i obuwia.

 

Unijne rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia ram ustalania wymogów ekoprojektu w odniesieniu do zrównoważonych produktów oraz zmiany dyrektywy (UE) 2020/1828 i rozporządzenia (UE) 2023/1542 i uchylenia dyrektywy 2009/125/WE to akt prawny, który wszedł w życie 18 lipca 2024 r., zastępując dotychczasowo obowiązującą dyrektywę w sprawie ekoprojektu..

Nowe rozporządzenie ustanawia wymogi dotyczące zrównoważonych produktów wprowadzanych na rynek UE oraz jest podstawą dla innych aktów wykonawczych odnoszących się do zasad ekoprojektowania.

Szeroki zakres stosowania

W porównaniu do dotychczasowych przepisów w sprawie ekoprojektu, zakresem niniejszego dokumentu objęte są nie tylko produkty energetyczne, lecz wszelkiego rodzaju towary, w tym ich części składowe i produkty pośrednie.

Powyższych przepisów nie stosuje się jedynie do: żywności, pasz, produktów lecznicze, weterynaryjnych, żywych roślin, zwierząt i mikroorganizmów, produktów pochodzenia ludzkiego oraz pojazdów.

Wymogi dotyczące ekoprojektowania

Aby wspierać zrównoważone wzorce produkcji i konsumpcji, szczegółowe akty delegowane dotyczące ekoprojektowania powinny poprawiać takie aspekty produktu jak:

• trwałość,
• możliwość ponownego użycia,
• możliwość naprawy,
• zużycie energii i efektywność energetyczną,
• zużycie wody i efektywność wodną,
• zawartość materiałów z recyklingu,
• możliwość odzysku materiałów,
• wpływ na środowisko, w tym ślad węglowy i środowiskowy,
• przewidywana ilość wytwarzanych odpadów.

Przedwczesne starzenie się produktu

Jedną z praktyk mających negatywny wpływ na środowisko w postaci zwiększonej ilości odpadów oraz nadmiernego zużycia energii i materiałów jest przedwczesne starzenie się produktów.

Wymogi dotyczące ekoprojektowania mają przeciwdziałać powyższej tendencji będącej skutkiem takich działań jak: decyzje projektowe producentów, stosowanie części składowych, które są mniej odporne niż pozostałe, utrudniony demontaż kluczowych części składowych, brak dostępu do informacji o naprawie lub częściach zamiennych, zaprzestanie działania oprogramowania po aktualizacji systemu operacyjnego lub nieoferowanie aktualizacji oprogramowania.

Cyfrowy paszport produktu

Aby ułatwić konsumentom dokonywanie świadomych wyborów, zrównoważone produkty powinny spełniać określone w aktach delegowanych wymogi informacyjne.

Realizacją powyższego obowiązku ma być cyfrowy paszport produktu pełniący ważną funkcję informacyjną o produkcie w całym jego łańcuchu wartości. Oprócz konsumentów, odbiorcami informacji zawartych w cyfrowym paszporcie produktu powinny być podmioty zajmujące się naprawą, renowacją, regeneracją, recyklingiem, oraz organy nadzoru rynku i organy celne.

Informacje towarzyszące zrównoważonym produktom powinny dotyczyć m.in.:

- możliwości naprawy, punktowej trwałości, śladu węglowego lub środowiskowego,

- sposobu instalacji, użytkowania, konserwacji produktu w celu zminimalizowania jego wpływu na środowisko i zapewnienia optymalnej trwałości,

- zasad demontażu, ponownego użycia, odnawiania, recyklingu lub unieszkodliwiania pod koniec przydatności do użycia (informacja dla zakładów przetwarzania).

Niesprzedane produkty konsumpcyjne

Powszechnym problemem środowiskowym w UE jest niszczenie niesprzedanych produktów konsumpcyjnych, takich jak wyroby włókiennicze i obuwie. Działania takie powodują utratę cennych zasobów, które po wyprodukowaniu są niszczone i nigdy nie zostają użyte zgodnie z przeznaczeniem.

Jednocześnie w omawianym rozporządzeniu pod pojęciem „niszczenia” rozumiane są trzy ostatnie działania w hierarchii postępowania z odpadami, czyli – recykling, inny odzysk i unieszkodliwianie.

Jak czytamy we wstępie do rozporządzenia

„Odzież powinna być ceniona wyżej, noszona dłużej i bardziej pielęgnowana, niż ma to miejsce w obecnej kulturze szybkiej mody”.

Stąd też w art. 25 pkt. 1 niniejszego rozporządzenia znalazł się zakaz niszczenia niesprzedanej odzieży i obuwia (wymienionych w zał. VII), który zacznie obowiązywać od 19 lipca 2026 roku.

Zielone zamówienia publiczne

Aby zachęcić do zakupów produktów ekologicznych, kryteria ekoprojektu będą miały zastosowanie m.in. w zamówieniach publicznych, które stanowią około 14% PKB Unii. W odrębnych aktach delegowanych określone mogą być minimalne specyfikacje techniczne, zgodnie z którymi produkty powinny osiągać najlepsze możliwe poziomy efektywności (np. w zakresie śladu węglowego).

Z kolei inne wymogi, które mogą być uwzględniane w ramach zielonych zamówień publicznych, dotyczą kryteriów i warunków realizacji zamówień (np. podmioty zamawiające powinny udzielać co najmniej 50% swoich rocznych zamówień na niektóre produkty podmiotom, w których produktach materiał nadający się do recyklingu stanowi ponad 70%).

Źródło:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1781 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie ustanowienia ram ustalania wymogów ekoprojektu w odniesieniu do zrównoważonych produktów oraz zmiany dyrektywy (UE) 2020/1828 i rozporządzenia (UE) 2023/1542 i uchylenia dyrektywy 2009/125/WE.
2. Zielona transformacja: Rada ostatecznie zatwierdza rozporządzenie o ekoprojekcie, https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2024/05/27/green-transition-council-gives-its-final-approval-to-the-ecodesign-regulation/, (dostęp: 24.09.2024 r.)